Problem niedosłuchu jest trudny zarówno dla osoby niedosłyszącej, jak i dla jej bliskich. Warto wspierać osoby niedosłyszące oraz pochodzić do nich empatycznie, wykazując się dużą cierpliwością. Rozmowa stanowi nie tylko element komunikacji międzyludzkich, ale służy również budowaniu więzi i relacji. Powinniśmy spróbować ułatwić osobom z niedosłuchem swobodną komunikację podczas rozmowy.

Na początku zwróć uwagę na warunki otoczenia, które mogą utrudnić zrozumienie rozmowy. Spróbuj zniwelować hałas w tle i postaraj się mówić wyraźnie. Jeżeli osoba niedosłysząca sprawia wrażenie, że nie zrozumiała Twojej wypowiedzi lub sama Ci to powie, powtórz komunikat jeszcze raz i zapytaj, czy dobrze go zrozumiała. Ważne jest, abyś wykazał się zrozumieniem, aby nie zniechęcić swojego rozmówcy. Rozmowa dla osoby z niedosłuchem wymaga zwiększonego wysiłku i koncentracji. W przypadku dłuższych konwersacji warto rozważyć przerwę, aby pozwolić swojemu rozmówcy odpocząć.

Poniżej przedstawiamy kilka zasad, które ułatwią komunikację z osobą niedosłyszącą:

• upewnij się, czy osoba z niedosłuchem na pewno Cię słyszy. Najlepiej gdy będziesz w zasięgu jej wzroku, ewentualnie w przypadku braku odpowiedzi na pytanie możesz podejść bliżej – tak, aby Cię zauważyła i lepiej słyszała;
• nie zasłaniaj ust – w razie potrzeby osoba z niedosłuchem będzie mogła czytać z ruchu Twoich warg;
• staraj nie odwracać głowy w czasie rozmowy;
• staraj się mówić wyraźnie i spokojnie;
• nie krzycz, nie tylko dlatego, że niepotrzebnie się zdenerwujesz i możesz zniechęcić do siebie rozmówcę, ale także dlatego, że aparaty słuchowe posiadają funkcję wzmacniania dźwięku i może być to nieprzyjemne dla Twojego rozmówcy;
• w przypadku trudnych lub ważnych nazw warto zapisać je na kartce;

nie ignoruj oraz nie popędzaj osób z niedosłuchem podczas dyskusji w kilkuosobowym składzie.

Szum wiatru, deszczu, ruchu ulicznego, śpiew ptaków, odgłosy kroków, śmiech, płacz czy mowa. Wszystkie te dźwięki informują nas o tym, co się wokół nas dzieje i pozwalają nam na właściwą orientację w przestrzeni, reakcje na zagrożenia i funkcjonowanie w społeczeństwie. Jednak warunkiem odbioru tych wszystkich sygnałów jest prawidłowe funkcjonowanie układu słuchowego.

Niedosłuch a rozwój mowy u dzieci

Podstawą rozwoju mowy u dziecka jest spontaniczne wykształcanie się odruchów słuchowo-wzrokowo-werbalnych. Przy niedosłuchu w okresie prelingwalnym, czyli w wieku poprzedzającym fizjologiczne opanowanie mowy (do 12 miesiąca życia), rozwój mowy jest poważnie zahamowany lub nawet uniemożliwiony (zależy to od stopnia uszkodzenia słuchu). Na szczęście w Polsce od 2002 roku funkcjonuje program przesiewowych badań słuchu u noworodków, dzięki czemu każde dziecko z uszkodzonym słuchem zostanie zdiagnozowane i może otrzymać pomoc w odpowiedniej formie. Może to być wszczepienie implantu ślimakowego, zastosowanie aparatów słuchowych czy odpowiednia operacja.

Niedosłuch a rozumienie mowy u osób dorosłych

W przypadku dorosłych uszkodzenie słuchu jest mniej groźne z uwagi na fakt, że rozumienie i generowanie mowy są już dobrze ugruntowaną umiejętnością i łatwiej jest je zachować przy wdrożeniu odpowiedniego postępowania. Jednakże istnieją pewne niebezpieczeństwa związane z wypieraniem lub bagatelizowaniem problemu. Niedosłuch u osób dorosłych postępuje bardzo powoli. Szacuje się, że od 30-go roku życia następuje fizjologiczne starzenie się słuchu. Z roku na rok słyszenie pogarsza się o ok. 0,5 dB dla tonów niskich i od 1 do 1,2 dB dla tonów wysokich. Dlatego nie odczuwamy pogorszenia słyszenia w sposób nagły, łatwy do spostrzeżenia, tylko powoli przyzwyczajamy się do gorszej jakości dźwięku.

Pierwszą oznaką niedosłuchu w kontekście rozumienia mowy może być problem z usłyszeniem głosek takich jak „f”, „s”, „sz”, „ś”, co w konsekwencji uniemożliwia lub utrudnia zrozumienie niektórych wyrazów. Wraz z postępowaniem ubytku pojawia się też problem z wyrazistością sygnału mowy, osoby takie słyszą dość głośno, ale nie rozumieją, zwłaszcza niektórych rozmówców np. o wysokim lub niskim głosie, cicho lub szybko mówiących. Kolejnym wpływem ubytku słuchu jest znacznie gorsze radzenie sobie w sytuacjach, gdy nie widać ust rozmówcy. Osoby niedosłyszące naturalnie uzupełniają braki w sygnale akustycznym sygnałem wizualnym przez tzw. czytanie z ust. Więc kiedy ktoś mówi do nich z boku lub za pośrednictwem telefonu, albo chcą rozumieć mowę lektora w telewizorze lub spikera w radiu, pojawiają się trudności i frustracja.

Ważnym społecznie ograniczeniem dla osób z ubytkami słuchu jest komunikacja w hałasie. Może to być rozmowa w centrum handlowym czy na ruchliwej ulicy, wesele, urodziny lub jakakolwiek inna impreza okolicznościowa. Przy wielu sygnałach mowy i głośnym otoczeniu zdarza się, że osoba z niedosłuchem nie jest w stanie nadążyć za konwersacją, przez co jest w pewnym zakresie odizolowana od swoich bliskich. Zwłaszcza w starszym wieku może skutkować to problemami natury depresyjnej. Dźwięki mają duży wpływ na funkcjonowanie naszego umysłu. Kiedy musimy poświęcać dużo energii psychicznej na samo dekodowanie konkretnych głosek, szybciej się męczymy, mniej zapamiętujemy i częściej doświadczamy bólu głowy i zmęczenia.

Bardzo ważne jest, aby osoby dotknięte niedosłuchem jak najszybciej otrzymały odpowiednią pomoc. Zwlekanie w tych sytuacjach skutkuje pogłębieniem problemu i z czasem może ograniczać możliwości efektywnej pomocy. Dlatego warto przyjrzeć się sobie oraz naszym bliskim, zwłaszcza w starszym wieku i w razie występowania wyżej wymienionych objawów zwrócić się o pomoc do specjalisty.